Ανάσταση τώρα!

Πώς μια κεντρική εορτή της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, μπορεί να σχετίζεται με την διάσωση της Ανθρώπινης Ολότητας στην Μετα-Μοντέρνα Εποχή

«…κύριε, εθυμηθήκαμε ότι εκείνος ο πλάνος είπε, ενώ ακόμη εζούσε· Έπειτα από τρεις ημέρες θα αναστηθώ» (Ματθ. 27,63)

«…θέλω να τους σταματήσω όλους (στο προαύλιο του σχολείου) και να φωνάξω: είστε σοβαροί; Όντως σας νοιάζουν αυτά που λέτε; Η μάνα μου πέθανε! Το μόνο που ζητάω πλέον στη ζωή είναι να αγαπήσω αληθινά και να αγαπηθώ! Να ζήσω όλα αυτά που δεν πρόλαβα να ζήσω με την μάνα μου πριν φύγει» (Έφηβη, 17 ετών, Γ´ Τάξη Γενικού Λυκείου, Μάρτιος 2024).

Οι ειδικοί ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων στον «αναπτυγμένο» κόσμο, εντός και εκτός Ευρώπης και Αμερικής, σταθερά διαπιστώνουμε πως οι υπάρχουσες υπηρεσίες για την ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων, αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες των ηλικιών αυτών, για κατάλληλη διάγνωση και θεραπεία των σύνθετων ζητημάτων που εμπλέκονται στις διαταραχές του ψυχισμού τους. Με αφορμή την πανδημία και στη συνέχεια την ταυτόχρονη συνήχηση πολλαπλών κρίσεων, παρατηρούμε και στην γεωγραφική μας πατρίδα αύξηση της βίας, αύξηση της αυτοκτονικότητας, αύξηση της σχολικής αποτυχίας, αύξηση των παιδιών με νευρο-διαφορετικότητα που απαιτούν υποστήριξη, μείωση των γνωσιακών δεξιοτήτων, μείωση των ηλικιών που η παραβατικότητα ταυτίζεται με την καθημερινότητα και την ηλικία έναρξης εξαρτητικών συμπεριφορών.

Σε μια κοινωνία που η αναγνώριση των ατομικών δικαιωμάτων μοιάζει δεδομένη, το δικαίωμα στην ουσιαστική θεραπευτική επανασύνδεση με την ζωή και το νόημά της για παιδιά και εφήβους φαντάζει συχνά πολυτέλεια και απαιτεί αναμονή, έρευνα, κόπο και μεγάλα χρηματικά ποσά από πλευράς φροντιστών και γονέων. Σε μια κοινωνία που η επικοινωνία και η συνδεσιμότητα μεταξύ των ατόμων θεωρείται τεχνολογικά εφικτή και μάλιστα σε «μεγάλες ταχύτητες» διαδικτυακής πληροφορίας, οι άνθρωποι παραμένουν να βιώνουν τρομακτικά ποσοστά μοναξιάς. Σε μια εποχή τεράστιων επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων, ειδήσεις και καθημερινή πληροφόρηση κατακλύζονται από την στεναχώρια του αλλεπάλληλου κακού και τον απελπιστικό αποκλεισμό της πληροφόρησης για το «καλό» σε mainstream ή και στα social media.

Πιστέψαμε ότι «διαβάζοντας» τις αλληλουχίες του DNA στο ανθρώπινο γονιδίωμα, θα βρίσκαμε την αποκωδικοποίηση σε όλα τα δεινά. Πιστέψαμε ότι αποκτώντας όλη η ανθρωπότητα πρόσβαση στο διαδίκτυο, θα επιλέγαμε όλοι να ζήσουμε σαν «καλοί χρήστες» σε επαφή με τους άλλους με την αίσθηση ότι είμαστε αδέλφια σε ένα παγκόσμιο χωριό. Με τέτοια ανάπτυξη του εμποερίου και τέτοια ευκολία στα ταξίδια πέρα από τα σύνορα, είναι απίθανο ότι οι πιο ικανοί και «δυνατοί» αυτού του κόσμου, επιλέγουν ακόμα να αιματοκυλούν την παγκόσμια κοινότητα σε αλλεπάλληλες πολεμικές συρράξεις και τα φονικά να γεμίζουν τις οθόνες μας, μετατρέποντας την καθημερινότητα σε μια ακραία εκδοχή ταινίας τρόμου με σκηνές «splatter» (υπερβολική εστίαση σε σκηνές αίματος και διαστροφικής βίας).

Αυτή η μεγαλομανία του ανθρώπου δεν είναι φαινόμενο της εποχής μας. Σε κάθε εποχή οι άνθρωποι αναζητούσαν την μοναδικότητά τους πάνω στην αμφισβήτηση κάθε «Θεού» και κάθε άλλου διαφορετικού ανθρώπινου όντος. Ο αιώνιος «αλχημιστής» ψάχνει τρόπους να μετατρέπει το κάρβουνο σε χρυσάφι. Μόνο που όταν αυτή η επιθυμία είναι κυριολεκτικά αυτό που λέει η λέξη, υλική και οικονομική, ο αιώνιος «αλχημιστής» επιβουλεύεται τον πλούτο και την οικονομία κάθε «άλλου» και προσπαθεί είτε να το αρπάξει ή να το καταστρέψει: δεν αντέχει στην ιδέα ότι μια άλλη χώρα μπορεί να έχει περισσότερο ενεργειακό πλούτο. Αντίστοιχα το μεγάλο πρόβλημα ενός ανθρώπου στην κορυφή του star-system είναι ο κάθε άλλος που μπορεί να έχει περισσότερα υλικά αγαθά, μεγαλύτερη δύναμη από αυτόν, περισσότερη αναγνωρισημότητα, περισσότερη ομορφιά, περισσότερους followers, μεγαλύτερη λίστα «εραστών», μεγαλύτερο κότερο, μεγαλύτερη ιδέα για τον εαυτό του. Την στιγμή επίτευξης μιας κατάκτησης στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας, το μυαλό αλαζονικά αποδομεί την αίσθηση των ανθρωπίνων αναγκών, το μέτρο χάνεται, το δάκτυλο αφαιρεί το anti-spin από την Porche και την Lamborghini και το τροχαίο ατύχημα από υπερβολική ταχύτητα και οδήγηση σε κατάσταση υπερβολικής χρήσης κοκαΐνης, μοιάζει «μαγκιά»!

Που το χάσαμε ξανά; Καταλαβαίνουμε ότι το χάσμα μεταξύ επιθυμίας και πραγματικότητας, δημιουργεί συνθήκες αδύνατες να χωρέσουν στο πεπερασμένο μας ανθρώπινο μυαλό; Ζώντας στα άκρα, μικροί και μεγάλοι, φτωχότεροι και VIP διάσημοι πλούσιοι, άνεργοι και πολιτικοί στην κορυφή της κρατικής εξουσίας, κολυμπάμε σε μια κοινή κολυμπήθρα, κοινωνική, μόνο που στο νερό της δεν έχει ελαιόλαδο (συμβολισμός για την αγάπη) ή μύρο (δυνατή αρωματική ουσία) συμβολισμός για τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος. Σύμφωνα με την Ανατολική Χριστιανική παράδοση αποδίδονται στο Άγιο Πνεύμα εκείνες οι αξίες που στη ζωή δίνουν μια υπερβατική εμπειρία, ανθεκτική στην φθορά που είναι βέβαιη για τον άνθρωπο: αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότητα, αγαθοσύνη, πίστη, πραότητα, εγκράτεια!

Αντί για αυτές τις αξίες η σύγχρονη κοινωνική κολυμπήθρα μας βαφτίζει όλους, ώριμους και ανώριμους, πιστούς, άθεους και αγνωστικιστές, στην αξία της αυτο-αναφορικότητας (επίκεντρο του σύμπαντος να είναι ό,τι αφορά και αναφέρεται στην τρέχουσα επιφάνεια της εικόνας μου), τον ναρκισσισμό (με ενδιαφέρει μόνο ότι ενισχύει την μοναδικότητα και υπεροχή μου στους άλλους) και την φιληδονία (την ταύτιση και αξιοποίηση της επιθυμίας μόνο σε ό,τι ενισχύει την αίσθηση ηδονής)! Πόσο πρακτικό είναι αυτό; Αν ισχύει η παραπάνω πρόταση ο σύγχρονος άνθρωπος μόλις αποκτήσει πρόσβαση σε εξουσία, γνώση ή χρήμα, αξιοποιεί αυτά για να εκμεταλλευτεί ακόμα περισσότερο σεξουαλικά τους άλλους, αξιοποιεί αυτά για να διαφοροποιηθεί και να «καβαλήσει» κοινωνικά τους άλλους (ακόμα και την πρώην γυναίκα του ή τον πρώην άντρα της, τον πρώην εραστή ή τον πρώην ευεργέτη του), αξιοποιεί αυτά για να βελτιώσει το δέρμα του, τα ρούχα του, το αυτοκίνητο του αλλά όχι την ψυχή ή το πνεύμα του!

Παιδιά και έφηβοι καταπιέζονται από μια μηχανιστική/ τεχνοκρατική προσέγγιση της ζωής. Γονείς, εκπαιδευτικοί και σχεδιαστές μόδας, πιέζουμε τα παιδιά και τους εφήβους να ψευτο-ωριμάσουν γρήγορα. Επιβραβεύουμε όποια γνώση μπορεί να φέρει επαγγελματικό αποτέλεσμα (πχ επιτυχία στις Πανελλήνιες εξετάσεις) και όχι τις επιμέρους καλλιτεχνικές, λογοτεχνικές ή ψυχοθεραπευτικές εμπειρίες που θα προσέδιδαν μια ολοκληρωμένη μόρφωση γύρω από τον άνθρωπο και την ύπαρξη. Η ανάγκη του παιδιού για παιχνίδι και η ανάγκη του εφήβου για συμβολισμούς χάνεται και στη θέση τους όλα γίνονται κυριολεκτικά. Στο παιχνίδι υπάρχει ο διάμεσος χώρος όπου τα πράγματα μπορούν να συμβούν και να διορθωθούν, να πεθάνουν και να ξανα-γεννηθούν. Σε μια απελπιστικά ανενημέρωτη επιστημονικά σκηνή, στην ταινία «Barbie» (2023), ταυτίζεται η γυναικεία χειραφέτηση, μια ιστορικά κρίσιμη και σημαντική διαδικασία αληθινής ειρήνευσης στον πόλεμο των δυο φύλων, με την καταστροφή από ανήλικα κορίτσια των μωρών-κούκλες που μέχρι τότε κρατούσαν. Αν στην παραδοσιακή κοινωνία η ταύτιση των ανθρώπων με τους κοινωνικούς ρόλους ήταν μια συχνά ανελεύθερη και επιβαλλόμενη εξωτερικά ρύθμιση του ανθρώπινου αυτεξούσιου, μοιάζει στην εποχή μας να συνεχίζουμε την εκδικητική κοινωνική παρέμβαση στην ανθρώπινη ύπαρξη από την «άλλη πλευρά», την επίθεση στην δυνατότητα επεξεργασίας των δεδομένων και των ρόλων ακόμα και μέσα από το παιχνίδι.

Το παιδί που δεν έπαιξε μπορείτε να το βρείτε σε κάθε ενήλικο φίλο σας που παρεξηγείται σε κάθε φράση σας που δεν σας καταλαβαίνει. Τον κάθε έφηβο που του στερήθηκε η δυνατότητα για συμβολική έκφραση της σεξουαλικότητας και της επιθετικότητας σε στίχους τραγουδιών, ζωγραφιές graffiti στους τοίχους και σε ρομαντικές σχέσεις έρωτα χωρίς σεξ, θα τον συναντήσετε σε κάθε ενήλικο ερωτικό σας σύντροφο που έχει δυσκολία σεξουαλικής συνεύρεσης έξω από ένα οργανωμένο από τον ίδιο σαδομαζοχιστικό «παιχνίδι», θα τον συναντήσετε σε κάθε ενήλικο σύντροφο που έχει «θέμα με τα νεύρα του» και θα τον συναντήσετε σε κάθε συνάδελφο που στερείται την ικανότητα συνεργασίας αν δεν αποσπά ο ίδιος τεράστια οφέλη από την συνεργασία σας.

Ο Χριστός που Ανασταίνεται, παραμένει μια παράδοξη πρόταση που προσβάλει αυτή την λογική. Ζώντας μια ζωή που είναι πιο κοντά στα παιδικά παραμύθια, είναι απόλυτα «φύση»-λογικό γιατί αμφισβητείται σήμερα η δυνατότητα ιστορικά μιας τέτοιας παρουσίας. Αναφερόμενος σε μια Πίστη που δεν «κολλάει» σε κοινωνικές συμβάσεις και στα καθώς πρέπει της εκάστοτε κοινωνίας, είναι απόλυτα «φύση»-λογικό γιατί αμφισβητείται σήμερα η δυνατότητα εφαρμογής μιας ζωής «εν Χριστώ», μιας ζωής τόσο αντισυμβατικής με κάθε έννοια ελέγχου του άλλου με την πειθώ ή την Βία.

Ταυτόχρονα ο Ευαγγελικός Λόγος παραμένει σχεδόν μοναδικά συντροφικός με τον λόγο που παράγει η επιστήμη της Ψυχανάλυσης, σε μια κοινωνία που απαιτεί τα πάντα να κάνουν νόημα στις αισθήσεις του σώματος και στις σωματικές ανάγκες! Σε μια κοινωνία του «πληρώνω και αγοράζω», φαίνεται απαράδεχτο και το να πεθαίνει κάποιος για τους άλλους (Ευαγγελικός Λόγος) αλλά και το να οφείλω ως γονιός, αδερφός ή συνάνθρωπος να διασώσω μέσα μου και ενδοψυχικά την δική μου αλήθεια (αυτογνωσία) ταυτόχρονα με του άλλου (ενσυναίσθηση) την ίδια ώρα που αυτή η αλήθεια ανθρώπινα είναι γεμάτη από συναισθήματα όμορφα και τρυφερά, δίπλα σε συναισθήματα σκληρά και εκδικητικά (Ψυχαναλυτικός λόγος). Τότε μόνο μπορούμε να συμμετέχουμε υπεύθυνα στην κοινωνία, όταν αναλάβουμε τη δική μας συμμετοχή (Σταυρός) και στον πανανθρώπινο πόνο αλλά και στην πανανθρώπινη ελπίδα.

Αναγνωρίζοντας το πεπερασμένο της ανθρώπινης φύσης και αναγνωρίζοντας τον διαρκή αγώνα για ωρίμανση και αγάπη, μια διαρκή πορεία προς τα μέσα και προς τον άλλον, μπορεί να υπάρξει χώρος για να κάνουμε διάλογο με την πνευματικότητα, με τις ανθρώπινες ανάγκες που δεν καλύπτονται από την τροφή και τα χρήματα, για την βάση πάνω στην οποία καλλιεργείται και η επιθυμία και το βίωμα, τον ενδοψυχικό κόσμο που παραμένει κρυφός από τα μάτια της βιολογίας μας, κρυφός και από την δυνατότητα εκμετάλλευσης του κάθε εμπόρου του νοήματος ζωής.

Σε μια τέτοια διάσταση κάτι φθείρεται και πεθαίνει και κάτι μένει, ελπίζει και συνεχίζει να ζει. Δεν είναι παιδοκεντρική διαπαιδαγώγηση η μετάδοση της ενήλικης απιστίας ή απελπισίας. Δεν είναι «μάθημα της σκληρότητας της ζωής» η απαγόρευση στον έφηβο για ό,τι ταΐζει την ψυχή τους. Αν θέλουμε παιδιά και εφήβους που να μας είναι μόνο χρήσιμα στα σχέδια μας, παιδιά και εφήβους που θα συνεχίσουν την οικογενειακή επιχείρηση ή που θα κατακτήσουν ή διατηρήσουν κοινωνικούς τίτλους, τότε φτιάχνουμε ανθρώπους με έντονη εξωτερική πραγματικότητα, γίγαντες με γυάλινα πόδια. Όταν το «μέσα» δεν στηρίζει το «έξω» τότε κάθε ματαίωση γίνεται αφορμή ολοκληρωτικής αποτυχίας, αφορμή αυτοκτονίας. Η ανθεκτικότητα στη ζωή αφορά στην ανακάλυψη από τον άνθρωπο την όντως Ζωής. Μιας ζωής που βιώνεται και με τα βιολογικά αισθητήρια, αναγνωρίζει τον συναισθηματικό κόσμο, ελπίζει στον άλλον, ερωτεύεται, αλλά ταυτόχρονα καλλιεργεί και την κεραία της Πίστης, την δυνατότητα να υπάρχει κάτι και πέρα από εμένα και πέρα από το δικό μου μυαλό και πέρα από τα δικά μου άγχη. «Χριστός Ανέστη Χαρά μου!» λόγια ενός Αγίου (Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ) που δεν είχε να μοιραστεί επιστημονικά επιτεύγματα άλλα από την ανθρωπογνωσία που γεύτηκε μέσα από το διαρκές μοίρασμα του πόνου του κάθε προσερχόμενου ανθρώπου, μια ανθρωπογνωσία χτισμένη κόμπο – κόμπο στο κομποσκοίνι μιας προσευχής, που Εγώ, ο Άλλος και ο Θεός γινόμαστε ένα.

Αληθώς Ανέστη, αν η Χαρά Ανέστη μυστικά μες στις καρδιές μας!

Άρθρο του Αλέξη Λάππα που φιλοξενεί το thestival.gr