Κρίση και Ανθεκτικότητα

Στον παλμό των εξελίξεων ένας θεραπευόμενος, εθνοφύλακας από παραμεθόριο περιοχή, προσπαθεί να κυριαρχήσει στον πανικό που προκαλεί η ένοπλη ετοιμότητα απέναντι σε έναν εχθρό που 6 μήνες κάθε χρόνο μετατρέπεται σε γειτονικός τουριστικός πράκτορας. «Αρνούμαι να ετοιμάσω την τσάντα με τα εφόδια ολίγων ημερών» λέει και ξαναλέει στη σύζυγό του.

Την επόμενη ώρα, οι γονείς ενός παιδιού που αναρρώνει, προσπαθούν να ισορροπήσουν με την ιδιόρρυθμη κατάσταση του λειτουργήματός τους, που απαιτεί την παρουσία τους στο χώρο εργασίας στα πλαίσια της επιφυλακής για την πανδημία.

Μαθαίνεται ποτέ η κρίση; Συνηθίζεται η ετοιμότητα; Η κρίση μπορεί να κινητοποιήσει. Η κρίση δεν μπορεί να αποκαλύψει κάτι που δεν έχουμε μέσα μας. Στην κρίση απαντάμε με αυτό που απαντάει μέσα μας το άγχος της ύπαρξης. Η κρίση δεν γεννά ωριμότητα. Η κρίση δεν γεννά απαντήσεις.

Συλλογίζομαι την τσάντα επιβίωσης και σκέφτομαι πως το κενό δεν ορίζεται. Αν δεν επιλέξω εγώ πως θα πληρώσω το μέσα μου κενό, θα βρει ο αφέντης-πανικός να μου γεμίσει μυαλό και ψυχή με τα δικά του ψώνια. Αν είναι που η επιλογή θα μου δώσει τα εφόδια, ας είναι τα εφόδια να αντέχουν στις κρίσεις.

Τρία πράγματα θα φρόντιζα να κουβαλήσει η επιλογή μου βγαίνοντας στην κρίση:

α) Αξίες. Κάτι που δεν χάνει την νοηματοδότηση της ζωής και των συμπεριφορών μου μπροστά σε συμβατικές ή υβριδικές απειλές. (Σκέφτομαι πόσο κακόγουστο ακούγεται «συμβατική κρίση», λες και για τον άνθρωπο που έρχεται μπροστά στο φόβο του αφανισμού για πρώτη φορά, υπάρχει εμπειρία από την προηγούμενη ιστορική ανθρωπότητα). Αν είναι που χωρίς αξίες προχωρώ, η κρίση θα μου δώσει ανάγκες και αυτές θα καταφύγουν σε ιδέες και σε ιδεολογίες. Το συμφέρον μου θα ονομαστεί αυτοσεβασμός, ο φόβος μου θα μοιάζει σοφία που δεν το είχα μέχρι τώρα δει και όποιος αναλάβει το φόβο μου, θα μοιάζει δικαιολογημένα σωτήρας.

β) Σχέσεις. Στην κρίση μοιάζει η απειλή να με κάνει μοναχικό, αυξάνεται η βεβαιότητα πως οι άλλοι είναι καλύτερα ετοιμασμένοι. Η μοναξιά είναι κακός σύμβουλος στην κρίση, δεν είναι μοναξιά επιλογής αλλά αισθήματος αδικίας, αγριεύει το συναίσθημα, ο συνάνθρωπος δεν κατανοείται ως συνασθενής, η τρυφερότητα μοιάζει αδυναμία και το κακό ορίζει το έξω από εμένα. Απειλητικό το κοινωνικό, το ξένο, το διαφορετικό. Στη σχέση γεννιέται η δέσμευση, στη δέσμευση η ευθύνη, στην ευθύνη η ελευθερία, στην ελευθερία ο σεβασμός, στο σεβασμό η αγάπη και η φροντίδα και αποκτούν νόημα και ουσία όσα έχω και έχεις να σηκώσουμε και να μοιραστούμε, να φτιάξουμε και να μαζέψουμε. Να ζήσουμε και να βγούμε και από αυτήν την κρίση.

γ) Αυτογνωσία. Αφού αυτό που καβαλάω θα αποκαλύψει η κρίση, η ανευθυνότητα θα φέρει την παρανοϊκότητα και τη μη-αποδοχή, η ψευδής παντοδυναμία θα φέρει την συνομωσιολογία και την κουτοπονηριά, η άγνοια θα ενισχύσει την αποτυχία και η τυφλότητα θα την χρεώσει στον άλλον. Στην αυτογνωσία ξέρω ότι δεν είμαι Θεός, γνωρίζω πως συμμετέχω και στην γέννα του πόνου και στην μετάδοσή του. Στην αυτογνωσία νοιώθω το όριο και το μέτρο της ανεπάρκειάς μου, το δυνατό αλλά και το αδύνατό μου. Στην αυτογνωσία έχω πρόσβαση στο Εγώ αλλά και στο Συγχωρεμένα, στο μπορώ και στο δεν μπορώ. Στην αυτογνωσία γίνομαι κομμάτι της λύσης.

Διαφέρουν οι σύγχρονες κρίσεις από τις παραδοσιακές σε πολλά. Δεν είναι μόνο η μορφή τους ή η μετάδοσή τους. Δεν είναι η απόσταση που στο παγκόσμιο χωριό έχει εξαφανιστεί. Είναι και σε άλλα λιγότερο φανερά: στη δική μας ψευδαίσθηση παντοδυναμίας, στην απαξίωση της ζωής και στην ιδιωτικοποίηση του νοήματος που αν δεν δω τον εαυτό μου να σαπίζει, αρνούμαι να σηκώσω αυτό που με αναλογεί. Ρομαντικά τα πράγματα κατανοούνται γραμμικά, γραμμές σκέψεως που δεν με ξεβολεύουν.

Στο σήμερα η Ζωή απαιτεί ξεκούνημα πολύ, απαιτεί πολυδιάστατη προσέγγιση, βάθη και ύψη, διεπιστημονικότητα, διακρατικότητα, όρια που περιέχουν, δομές που ελίσσονται και ανοίγουν για να αντέχουν, συστήματα που νοηματοδοτούν και συνεργάζονται γεννώντας εμπιστοσύνη.

Α. Λάππας

Αλέξιος Λάππας