«ΟΧΙ» Δηλαδή «υπάρχω»!

Σκέφτομαι την γιορτή του «ΟΧΙ». Μια πατρίδα γιορτάζει μια εποχή ηρωισμού και αυταπάρνησης, συμβολίζοντάς την με μια λέξη! Και έχει βάρος αυτή η λέξη. Και είναι πάντα επίκαιρη αν θέλουμε να γινόμαστε ελεύθεροι!

Παιδοψυχιατρικά η ικανότητα ενός παιδιού να πει «ΟΧΙ» έχει μια κεντρική υπαρξιακή σημασία. Ορίζει την αυτοοργάνωση σε εαυτό. Είναι προϋπόθεση για την αναγνώριση, κατανόηση και υπεράσπιση του εαυτού. Η αρχή του καλώς εννοούμενου «ναρκισσισμού» που λίγο έχει να κάνει με την διαταραχή του ναρκισσισμού ή την ναρκισσιστική οργάνωση της εποχής μας. Εκείνο το πρώτο «ΟΧΙ» είναι η απάντηση του ανθρώπου στο δώρο του ΑΥΤΕΞΟΥΣΙΟΥ! Αν θέλεις να εκμεταλλεύεσαι και να κακοποιείς ατιμώρητα ένα παιδί, αφαίρεσε την λέξη «ΟΧΙ» από το περιβάλλον. Το «συμμορφούμενο παιδί», μια επιστημονική ορολογία για την λαϊκή φράση «καλό παιδί», είναι ένα παιδί που το βάρος της ΕΝΟΧΗΣ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΟΥ (το γεγονός ότι γεννήθηκε) είναι μεγαλύτερο από κάθε κακό που του συμβαίνει. Προσοχή: δεν είναι η αγάπη του για την ζωή του άλλου αυτό που το κάνει να λέει «ναι», είναι η αγωνία επιβεβαίωσης ότι ΑΝ υπάρχει κάτι πονηρό ή κακό σε αυτό που πρόκειται να συμβεί (ακόμα και βιασμός), είναι δική του ευθύνη! Η γέννα του δηλαδή είναι η αιτία του κακού, της κούρασης της μάνας, του διαζυγίου, του θυμού του άλλου. Αν πει «όχι» θα πρέπει να υπερασπιστεί κάτι που δεν γνωρίζει αν όντως αξίζει: απουσιάζει η αυτοεκτίμηση.

Το «ΟΧΙ» έχει ΘΥΜΟ, γιατί ο θυμός είναι υγιές συναίσθημα, δώρο του αυτεξούσιου, μια προειδοποίηση ότι κάποιος ή κάτι παραβιάζει τα όριά μου! Τον μπερδεύουμε με την ΟΡΓΗ που είναι η επιθυμία αφανισμού του άλλου. Την ΟΡΓΗ την παθαίνουν τα παιδιά που δεν γνωρίζουν την δύναμη του ΟΧΙ. Το ΟΧΙ σώζει και εμάς και τον άλλον: εμάς από τη θέση «θύμα», τον άλλον από τη θέση «θύτης»! Η ΟΡΓΗ σβήνει με ΑΙΜΑ (εκδίκηση), ο ΘΥΜΟΣ σβήνει με τη συγχώρεση. Ο ΘΥΜΟΣ μας διατηρεί ελεύθερους να παραμείνουμε αδέλφια. Η ΟΡΓΗ χωράει στην γη μόνο έναν από τους δυο μας.

Σε μια πατρίδα που έχει μάθει να υπάρχει μόνο ΑΠΕΝΑΝΤΙ σε έναν ΕΧΘΡΟ που την αναγκάζει να ΟΡΓΑΝΩΘΕΙ σε μια ΚΟΙΝΩΝΙΑ προσώπων που από ΑΝΑΓΚΗ υπερασπίζονται το δικαίωμα στην ύπαρξη (του εαυτού τους, των αγαπημένων τους, της οικογένειάς τους, των φίλων τους, της πατρίδας τους, του πολιτισμού τους), το ΟΧΙ που ομολογεί, είναι το τελευταίο όριο. Μετά, τότε που ο εχθρός φεύγει, μετά που έχει πληρωθεί το τίμημα της ελευθερίας σε αίμα, γεννιέται μια ΕΙΡΗΝΗ το ίδιο ΑΝΩΡΙΜΗ με την ειρήνη πριν τον πόλεμο. Για να γίνει ΩΡΙΜΗ η ΕΙΡΗΝΗ χρειάζεται να μεταβολιστεί το ΚΑΚΟ, να δούμε ποια ΟΧΙ απαγορεύτηκαν θεσμικά και κοινωνικά και φτάσαμε να σφάζουμε για να μπορέσουμε να ζήσουμε, μια κτηνωδία γνωστή στα ζώα της ζούγκλας.

Η Ρωσία με εμφανές στρατηγικό και διπλωματικό λάθος, επιτέθηκε στο Κίεβο, φέρνοντας τον πόλεμο μέσα σε αμάχους και εγείροντας την παγκόσμια κατακραυγή πέρα και πάνω από τις λεπτομέρειες της κρίσης. Οι Ουκρανοί στη φάση τελμάτωσης (εις βάρος τους) του μετώπου, προσπάθησαν να μεταφέρουν τον πόλεμο στην Μόσχα μέσω των επιθέσεων drones, μέσα σε αμάχους. Το Ισραήλ μιλάει για επιθυμία ισοπέδωσης των δομών της Χαμάς, βομβαρδίζοντας αστικό περιβάλλον, την Γάζα. Το Ιράν (υποστηρικτής και της Χαμάς) οπλίζει ομάδες τρομοκρατών με οπλικά συστήματα (ρουκέτες) που πλήττουν το Ισραήλ στις αστικές του περιοχές! Η Μικρασιατική εκστρατεία καταλήγει σε πανωλεθρία όταν βαδίζουν οι Έλληνες προς την Άγκυρα και η Ναζιστική Γερμανία χάνει όταν θέτει στόχο την Μόσχα και η Χολιγουντιανή μηχανή εξωραΐζει στην υπερπαραγωγή «Οπενχάιμερ» τον βομβαρδισμό ΑΣΤΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΓΕΜΑΤΩΝ ΑΜΑΧΟΥΣ με τις δυο ατομικές βόμβες!

Έχουμε πάθει ομαδική παράκρουση;

Ο πόλεμος είναι μια σκοτεινή ιστορία, έλεγε κάποτε ο (τότε ιερέας) π. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΝΕΥΡΟΚΟΠΛΗΣ, «ο πόλεμος είναι όλες οι αμαρτίες μαζί». Σύμφωνα με την ακτιβίστρια και ομαδική αναλύτρια ANNE AIYEGBUS «κάθε σύγχρονη σύρραξη είναι αναζωπύρωση παλιότερων μη μεταβολισμένων συγκρούσεων». Ο πόλεμος δεν λύνει ουσιαστικά τίποτα για εμάς που πιστεύουμε στις σχέσεις και στην διαγενεακότητα. Ο πόλεμος δηλαδή, για εμάς που θεωρούμε ότι τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας παραμένουν οικογένεια μας και για εμάς που πιστεύουμε ότι έχουμε ευθύνη στον κόσμο που παραδίδουμε στους επόμενους, όπως έχουμε ευγνωμοσύνη για τον κόσμο που παραλάβαμε, είναι μια διεργασία που μας πηγαίνει «πίσω στον μεσαίωνα». Ο πόλεμος είναι μια εκτόνωση των φονικών μας αισθημάτων που δεν βρήκαν τον δρόμο προς την συμβολική επεξεργασία ή τον διάλογο.

Τι εμποδίζει λοιπόν τον μεταβολισμό των συγκρούσεων; Τι εμποδίζει το «ΟΧΙ,ΥΠΑΡΧΩ» να γίνει βάση σεβασμού και να δημιουργήσουμε ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ αλληλοσεβασμού;

Σε ότι αφορά την κεντρική αιτία μη μεταβολισμού των τραυμάτων και του πόνου στην Ελλάδα, θα συμφωνήσω με τον Καθηγητή Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής κ. ΑΓΓΕΛΟ ΣΥΡΙΓΟ ότι είναι η καλλιέργεια της ΔΙΧΟΝΟΙΑΣ. Η ΔΙΧΟΝΟΙΑ ως η εξιδανικευμένη φαντασιωσική επένδυση στην ιδέα ότι ο δικός μου ηγέτης θα είχε την λύση (δηλαδή ήταν ΜΟΝΟ ΚΑΛΟΣ) και ο ηγέτης που διαφωνούσε μαζί του είναι ο αίτιος του κακού (ΜΟΝΟ ΚΑΚΟΣ). Σε απλά λόγια ΤΑΥΤΙΖΩ ΤΗΝ ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΜΕ ΠΡΟΔΟΣΙΑ. Ταυτίζω όποιον διαφωνεί μαζί μου με προδότη! ΕΤΣΙ ΣΤΕΡΟΥΜΑΙ ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΙΚΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ, που είναι η βάση της κοινωνικής συνοχής.

Αυτήν την διαδικασία ΔΙΧΟΝΟΙΑΣ εκμεταλλεύονται τοπικά και παγκοσμίως πολλοί! Μερικές ομάδες ανθρώπων, ειδικά της εξουσίας, ξεχωρίζω για τον διάλογό μου τρεις:

1. Οι ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ. Όλοι τους έχουν διαχρονικά τον πειρασμό να διεκδικήσουν την ψήφο των πολιτών υπερασπιζόμενοι ένα ΕΡΓΟ ανασυγκρότησης και προόδου ή να ζητήσουν την ψήφο των πολιτών στην βάση της αποτυχίας του έργου των πολιτικών τους αντιπάλων! Να εκμεταλλευτούν έτσι την ανεπεξέργαστη ΟΡΓΗ από την αποτυχία και να θυμίζουν την ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ: στην πατρίδα μας στα καφενεία ακόμα ακούγονται τα γνωστά συνθήματα «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει δεξιά» και αντίστοιχα «αυτοί θα θέλανε να δούνε την Ελλάδα να γίνεται ένα ακόμα Σοβιέτ».

2. Οι ΕΜΠΟΡΟΙ των παγκόσμιων αγορών, αφού θεσμικά ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ των παγκόσμιων αγορών (ποιανού το προϊόν θα πουληθεί, ποιος θα εισπράξει τα χρήματα) μας οδηγούν διαρκώς στην ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ως απαραίτητο κίνητρο για την διαρκή ΑΓΟΡΑ προϊόντων και υπηρεσιών. Ο άλλος εδώ αν δεν είναι καταναλωτής ΜΟΥ, είναι εχθρός. Μπορώ να φτάσω στην εξαθλίωση του άλλου για να με έχει μόνιμα ανάγκη! Σε αυτήν την νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική εκδοχή ο ΚΑΘΕΝΑΣ ΜΑΣ ΠΟΥ ΕΠΙΘΥΜΕΙ ΤΟ ΚΕΡΔΟΣ είναι σε πόλεμο με όποιον τον ανταγωνίζεται: εμπορικά για τα χρήματα, insta-γραμμικά για τους followers και τα likes.

3. Οι ΓΟΝΕΙΣ σε διαδικασία συγκρουσιακού (νομικού ή συναισθηματικού) ΔΙΑΖΥΓΙΟΥ: ενισχύοντας στο παιδί τους τις αδυναμίες ή τις εμπειρίες απογοήτευσης από τον άλλον γονέα. Δεν μιλάνε έτσι για «λάθος» ή έστω «μια αρνητική εμπειρία» αλλά υπερασπίζονται το πόσο επικίνδυνη και απαράδεχτη για έναν γονέα (μάνα ή πατέρα) ήταν αυτή η συμπεριφορά. Διεκδικούν να πάρει ο αντίπαλος γονέας ψυχιατρική διάγνωση ή να καταδικαστεί ως εγκληματίας που προκάλεσε αυτά που προκάλεσε. Σαφώς και υπάρχουν περιπτώσεις που τα γεγονότα είναι ακραία. Δεν είναι ωστόσο αυτά που θα έρθουν στο φως. Αντίθετα ακόμα η ενδοοικογενειακή βία κοινωνικά στιγματίζει και κρύβεται. Είναι το μίσος (η ανάποδη του έρωτα δηλαδή) μεταξύ των γονιών που εξωθούν την σύγκρουση σε πόλεμο πάνω και μέσα στην ψυχή του παιδιού τους.

4. Οι επίκαιρες κοινωνικές συγκρούσεις που αξιοποιούν την κοινωνική αδικία (πραγματική) στην βάση του «δικαιωματισμού», όχι φυσικά κάθε δικαιωματισμό, αλλά εκείνον που την κοινωνία (μέσα στην οποία συνυπάρχουν όλοι και οι ίδιοι) την βλέπουν μόνο ως μήτρα-διαβολική, που γεννάει το κακό. Είναι διαφορετικό να αναγνωρίσουμε ότι σε μια κοινωνία υπάρχουν «φασίστες» από το να αντιμετωπίζεται η κοινωνία ως φασιστική. Όταν μια ομάδα ατόμων επιτίθενται σε κάθε διαφορετικό του διαφορετικού, αναστρέφοντας και ολοκληρώνοντας τον κύκλο της βίας: «θάνατος στους φασίστες»! Θάνατος ναι, αλλά στον φασισμό, όχι στα πρόσωπα φορείς του! Δεν θανατώνεται καμία ιδεολογία ή θρησκεία με φόνο ανθρώπων! Αντίθετα ταΐζετονται οι πιο ακραίες της εκδοχές! Όταν η συσσωρευμένη αγωνία και πόνος από την εξαθλίωση γίνονται επιθυμία αποκαθήλωσης του «κράτους», ταυτίζοντας το κράτος με τα εξουσιαστικά εκείνα στοιχεία ή πρόσωπα του κράτους που (όντως) εκμεταλλεύονται την δύναμη της εξουσίας τους. Όταν η ατομική εμπειρία αξιοποιείται για την καθολική εκδίκηση. Όταν δεν αφήνουμε στο σύνολο των ανθρώπων την δυνατότητα μετακίνησης. Όταν ανασύρουμε μαζικές εμπειρίες καταστροφής για να «συγκινήσουμε» τους συνανθρώπους μας στο αίτημά μας, χωρίς να αναλογιζόμαστε το μέτρο! Το μέτρο διάκρισης των ιστορικών εμπειριών όπου ο φασισμός, ο ναζισμός, ο επεκτατισμός, έφτιαξε κρεατομηχανές που λιάνισαν εκατομμύρια ανθρώπους. Ζούμε όντως τα έσχατα;

Σήμερα το «ΟΧΙ» έχει να φροντιστεί και σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο. Σήμερα το «ΟΧΙ» έχει να υπάρξει προϋπόθεση της ατομικής και συλλογικής μας ευθύνης. Σήμερα το «ΟΧΙ» έχει να γίνει κεντρικός άξονας στον πειρασμό του ΚΕΡΔΟΥΣ και της ΜΟΝΑΞΙΑΣ. Σε μια διαχρονική ιστορικότητα βλέπω στην επαναστατικότητα του τρόπου του Χριστού επίκαιρα δυο σημεία-προϋπόθεσεις για την εσωτερική/ατομική ειρήνη και για την συλλογική κοινωνική ειρήνη:

Το πρώτο αφορά τη φράση «Καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως» («Όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, έτσι ακριβώς να συμπεριφέρεστε κι εσείς σ΄ αυτούς.»). Μια ομολογία ότι φροντίζουμε τον άλλον με τον τρόπο που φροντίζουμε τον εαυτό μας. Αν εγώ φροντίζω μόνο την εικόνα μου, πως να συγκινηθώ με την ψυχική ταλαιπωρία του συνανθρώπου μου; Αν εγώ σιχαίνομαι τις συναισθηματικές μου ανάγκες, πώς να μην δω τον άλλον μόνο ως «τσέπη» ή «πορτοφόλι». Πως να υπερασπιστώ το δίκαιο πάνω από τα πετρέλαια και την φθηνή μου βενζίνη αν το κέρδος της δικής μου τσέπης είναι το μόνο που φροντίζω;

Το δεύτερο ομολογεί ότι η ΕΙΡΗΝΗ αφορά μόνο οποίους είναι έτοιμοι να ΑΓΑΠΗΣΟΥΝ ΤΟΝ ΕΧΘΡΟ. «Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς καὶ διωκόντων ὑμᾶς.» («αγαπάτε τους εχθρούς σας, ευεργετείτε όσους σας μισούν, προσεύχεστε για όσους σας βλάπτουν»). Μόνο όταν ξεκινήσει μια διαδικασία μεταβολισμού και επεξεργασίας του πόνου μου και του τραύματος, σύγχρονου και διαγενεακού , γεννιέται η ΕΛΠΙΔΑ. Δεν είναι στιγμιαίο. Δεν είναι μαγικό. Δεν είναι εύκολο. Δεν είναι δυνατό από έναν μόνον. Απαιτεί συναίσθηση του εαυτού, αποκάλυψη της αλήθειας, ομολογία των δύσκολων συναισθημάτων, μοίρασμα με άλλον και άλλους, αναστοχασμό, επεξεργασία, συνειδητοποιήσεις, αποτυχίες και ξανά προσπάθεια! Για να γίνει δρόμος η πορεία προς την συγχώρεση. Σήμερα με την τέχνη της ψυχοθεραπείας και την παιδεία της ψυχής, του μυαλού και του σώματος, μπορώ από καταναλωτής να γίνω δημιουργός, από χρήστης να γίνω προγραμματιστής και από μία ανώνυμη «ψήφος» να γίνω ενήμερος πολίτης αυτού του παγκόσμιου χωριού.

Ονειρεύομαι την εποχή που οι μαθητές των βαλκανικών χωρών θα ταξιδεύουνε για «πενταήμερη» κάθε χρόνο στις γειτονικές τους χώρες. Την εποχή που θα διδασκόμαστε γλώσσα ξένη που να βοηθάει στην κατανόηση του διπλανού μας λαού. Ονειρεύομαι την εποχή που η πρόσβαση στην ψυχοθεραπεία θα είναι για όλους ανεξάρτητα της οικονομικής δυνατότητας ή της γεωγραφίας της πόλης και του χωριού που κατοικούν. Ονειρεύομαι την εποχή που τα διαζύγια θα είναι υπόθεση θεσμικών φορέων που θα υπερασπίζονται τα παιδιά και όχι μια μάχη των οικονομικών δυνατοτήτων για δικηγόρους και ειδικούς των αντιμαχόμενων οικογενειών (πίσω από τα πιόνια-παιδιά τους, τους νομικά αποκαλούμενους «γονείς»). Ονειρεύομαι την εποχή που θα αντέχουμε να πούμε ότι οι πόλεμοι ήταν ηρωικοί αλλά δεν λύνουν το πρόβλημα της ειρήνης. Και για να το ονειρεύομαι κάποιοι με ενέπνευσαν και κάποιοι συνεχίζουν να με εμπνέουν και να εμπνέονται και αυτοί!

Δεν είμαστε μόνοι. Δεν πονάμε μόνοι. Κάποτε αμφισβητήθηκε το δικαίωμα της Ελλάδος στην αυτοδιάθεση του τρόπου και του τόπου, της πίστης και της κουλτούρας και του πολιτισμού. Είπαμε «ΟΧΙ». Θα το πούμε σήμερα υπερασπιζόμενοι τον κάθε άνθρωπο στην γη που γίνεται βιομάζα για την δεξαμενή του SUV μου;

Καλή μας μετάνοια και τούτο τον Οκτώβρη!

28η Οκτώβρη 2023

Αλέξης Λάππας