Το δύσκολο παιδί

Πόσες φορές έχουμε ως γονείς παραπονεθεί για τη δυσκολία να «χειριστούμε» τη συμπεριφορά του παιδιού μας. Πόσες φορές οι παλιότερες μάνες κοιτάζουμε μια «μικρομάνα» και της λέμε «όταν μεγαλώσει και γαϊδουρέψει θα καταλάβεις τι εννοώ». Πόσες φορές έχουμε «δώσει» («καρφώσει») ο ένας γονιός στον άλλον το «ένοχο» παιδί μας για μια παραβατική συμπεριφορά, δίνοντας μαζί και την ευθύνη στον άλλον γονιό, γι’ αυτό το δύσκολο παιδί που μεγαλώνει ανάμεσα μας. Μοιάζει πάντοτε τα καλά να έρχονται από το δικό μας σόι και τα στραβά από το σόι του άλλου!

Πόσες φορές «ξερνώντας» η κοινωνία αηδία αναφωνεί «από μικρός φαινόταν τι θα γίνει»! Πόσες φορές οι σύλλογοι διδασκόντων στα σχολεία κοιτάζουμε πως θα δώσουμε στους νεότερους και φρέσκους στην σχολική μας κοινότητα συναδέλφους, τις τάξεις με τα «δύσκολα παιδιά». Πόσες φορές στη γειτονιά αποφεύγουμε την παρέμβαση όταν βλέπουμε ένα παιδί να δυσκολεύει τη δική του ζωή και τη ζωή των υπολοίπων παιδιών. Και μοιάζει αυτή η αποφυγή, ίδια με την αποφυγή της στρουθοκαμήλου, να ταυτίζεται μέσα μας σαν μια κάποιας μορφής λύση.

Ο οικογενειακός ψυχοθεραπευτής και ομαδικός αναλυτής Dan Neale λέει πως το πρόβλημα του δύσκολου παιδιού είναι ένα “three body problem” (ένα πρόβλημα με τρία σώματα). Ασυναίσθητα το παιδί αντιλαμβάνεται ότι η δύσκολή του συμπεριφορά φέρνει τους γονείς μαζί, έστω και αν είναι μαζί και απέναντί ή και εναντίον του. Ως ψυχοθεραπευτές παιδιών, παρατηρούμε κάποιες οικογένειες να έρχονται στην θεραπεία μόνο όταν το παιδί έχει εμφανίσει μία δύσκολη συμπεριφορά. Αποσύρονται στην πρώτη βελτίωση, για να επανέλθουν όταν η δύσκολη συμπεριφορά επανέλθει ή χειροτερέψει.

Η δύσκολη συμπεριφορά του παιδιού είναι μια παράδοξη παθολογία που αφορά το ζευγάρι των γονιών, μονιασμένο η χωρισμένο. Συνδέεται με την δυσκολία οικειότητας ή την ψυχρότητα των γονέων. Διαγενεακά οι γονείς ανακαλύπτουν ότι και αυτοί ζήσανε σε αντίστοιχα περιβάλλοντα:

-άλλοτε ο ψυχρός πατέρας ασχολούνταν με το γιο του μόνο όταν η δύσκολη συμπεριφορά του, έβγαζε «νοκ-άουτ» τη μητέρα…
-άλλοτε οι διαρκείς καβγάδες μεταξύ των γονιών σώπαιναν τη στιγμή της «κρίσης» ή τη στιγμή της βίαιης ρήξης με την οικογένεια, του παιδιού ή τη στιγμή της αυτοκαταστροφικής του συμπεριφοράς ή και απόπειρας αυτοκτονίας.

Πίσω από το ρόλο του δύσκολου παιδιού, κρύβεται ένα δίχτυ ακινησίας των γονιών του παιδιού σε δυσλειτουργικές «ισορροπίες». Άλυτα πένθη, δικά τους τραύματα της παιδικής ηλικίας, απωθημένα όνειρα που χρεώνονται στους άλλους. Ανωριμότητα μπροστά στην τραγικότητα της αλήθειας της ζωής. Γιαυτό δεν εννοείται ψυχοθεραπεία παιδιού χωρίς ψυχοθεραπευτική εργασία των γονέων ή φροντιστών του, ακόμα και αναδόχων ή θετών γονιών. Η «συμβουλευτική γονέα» είναι κομμάτι της θεραπείας του παιδιού και ΔΕΝ αντικαθιστά τη θεραπεία των γονέων.

Η ζωή με τον σύντροφο και το παιδί μας ξεκινάει την στιγμή που γίνουν από εμάς αποδεχτοί. Τη στιγμή που η διαφορετικότητα ή η παθολογία τους δεν με απομακρύνει αλλά συμπληρώνει την εικόνα του. Αυτή η κίνηση της αποδοχής είναι που κάνει τον άλλον ολόκληρο. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να τον αποδεχτούμε. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να φροντίσουμε κανέναν. Μπορούμε να παραμένουμε πληγωμένοι και νάρκισσοι στο θυμό, με το παράπονο «κάποιος εμάς να αποδεχόταν».

Πότε γίνεται αποδεχτή η ζωή; Όταν στην ωριμότητα που γεννιέται από την επιλογή της συνέχειας και όχι του τέλους, καταλάβουμε πως κολυμπάμε όλοι στην ίδια ΜΗΤΡΑ αυτής της κοινωνίας. ΟΛΟΙ! Πετυχημένοι και γυαλιστεροί, λιγότερο πετυχημένοι και γεμάτοι την λέρα της ζωής. Παιδιά με οικογένεια, παιδιά στα ιδρύματα, κριτές και επικριτές και κρινόμενοι. ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΥΜΒΕΙ, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΣΥΜΒΕΙ ΓΙΑΤΙ ΚΑΙ ΕΓΩ ΔΕΝ ΤΟ ΕΚΑΝΑ.

Και για να επιστρέψω στον Dan, ολοκλήρωσε την προκλητική του εισήγηση με τον στίχο “I am a human, I consider nothing that is human alien to me.” (Terence)
ή στα ελληνικά:
«Άνθρωπος είμαι, τίποτα το ανθρώπινο δεν μου είναι ξένο» (Τερέντιος)

Αλέξης Λάππας, ξανα-επιστρέφοντας